بؤلوم : Kenger
برخی اسامی محل به تركی همراه با معنی آنها تطبیق:امیر ارسلان حدیدی
سه شنبه 27 اردیبهشت 1390     یازار : Fuzuli
+0 به یه ن

آلین٫ آلینجا[آلن٫ آلنجه]: جبهه مقابل٫ میدان (از ریشه "آلان" تركى به معنى میدان). در اسامى "آلین قالا" . در ایران و آذربایجان و آسیاى صغیر به نامهاى "آلین قالا" و "آلینجا قالا" بسیار برخورد مىشود.
آغاج [آغاش٫ آقاج٫ آقاش]: درخت. در اسامى "قره آغاج", "آرمود آقاشلو".....
آرپا: در "آرپادره" ( دره جو).
اوجاق٫ اجاق: آتشگاه. ریشه كلمه از "اود" به معنى آتش٫ اصل آن اوداق=اود+آق.
ایچ: درون و قسمت تویى٫ نهانى. 
ایل: طائفه٫ مردم. در نام "ایل چپان" ("ائل چاپان")
بالا: كوچك. در اسامى "عظیم بالا"....
باش: سر٫ اصلى و عمده. در اسامى "باش گل" به معنى دریاچه و استخر اصلى.
باییر [بایر]: به معنى زمین ناهموار مورب٫ از ریشه عربى. در اسامى "قره بایر", "سارى بایر"....
بوز:[بز]: رنگ خاكسترى٫ خاكى روشن. در اسامى "بزجه"٫ "بزچه لو".
" بگنمك" به معنى دوست داشتنى و محبوب.
بولاق [بولاغ٫ بلاق٫ بلاغ]: چشمه آب. در اسامى "آغ بولاغ٫" (یعنى سفید چشمه) "قره بلاغ" (یعنى سیاه چشمه), هاشم بلاغى, "یاستى بلاغ" (چشمه صاف و هموار), "قرخ بلاغ"=" قیرخ بولاق", (یعنى چهل چشمه), "بش بلاغ" (پنج چشمه), "قورو بولاغ" (یعنى چشمه خشك), "ملا بلاغى"٫ "ساوه چاى بلاغ"٫ "فاطمه بولاغى"٫" شاه بلاغ".....
بى [بیگ٫ باى]: به معنى ثروتمند٫ شوهر٫ مسئول٫ مافوق٫ رتبه اى ادارى و نظامى در دول ترك .... در اسامى "بیگلر"٫ " مراد بیگلو "٫ "-بیگ"....
بزولچین: "بیزوولوچین=بیزوو+لو+چین"=صاحب گوساله. "بیزوو" فرم آذرى "بوزاغى" قدیم است.
داش [تاش]: سنگ٫ سنگى. در اسامى "داش تپه", "قره داش"٫ "قلعه قرا داش"٫ "داشلوجه" (داشلىجا به معنى سنگلاخ)٫ "داش بلاغ" (به معنى چشمه سنگى)....
دام [تام]: ساختمان٫ بنا. در اسامى "آقجه دام" (بناى سفید).
داراق [درق]: به معنى جدا و پخش كننده٫ شانه٫ از مصدر "داراماق". مجازا راه فرعى و مالرو كه ازراه اصلى جدا مىشود. 
دیزه [تیز-دیز]: جاى بلند و مرتفع. به صورت "دژ" به زبان فارسى داخل شده است. در نام "دیزچى".
تپه: از كلمات مشترك بین زبانهاى اورال آلتایى و هند و اروپایى. در اسامى "داش تپه", "قارا تپه"= "قره تپه"٫ "قاباق تپه" (تپه كدو)٫ "اوچ تپه"٫ "حاج تپه"٫....
تورپاق [توپراق]: خاك٫ خشك. در اسامى "قراتورپاق"...
تولكو [تولكى]: روباه. در تولكى تپه (تپه روباه)
خان: همریشه با عناوین و رتبه هاى "خاقان"٫ "قاآن" و غیره٫ بزرگ٫ محترم٫ سركرده٫ سلطان٫ ارباب ...... برخى آنرا از منشا چینى دانسته اند. در اسامى "بالا خانلو"٫ "قویجوق خان "٫ "خان كندى"٫ "خان آباد"٫ "خان چایى"....
-جا ,جه: پسوند قید حالت. "آقجه دام", "آغجا كند"= "آقجه كند "," دورجه" (آرام٫ زلال), "ینگه جه" (نو٫ تازه) ٫ "قیزیلجه قشلاق (قشلاق سرخ)٫ "داشلوجه" (سنگلاخ٫ سنگى) ٫ "شورجه" (شورزار)٫ "یاریمجه باغ"٫" آغجه مزار"٫ "آقجه خرابه"٫ "بزجه"٫ "بزچه لو" ....
-جیق٫ جوق: ادات تصغیر. "قالاجیق= قلعه جوق"( قلعه كوچك), "قویجوق خان",.... 
چناقچى: "چاناق" به معنى ظرف ٫كاسه ٫ بشقاب... وارد زبان فارسى شده است. 
چاریق [چارق٫ چرخ]: نوعى پاپوش. از زبان تركى به زبان فارسى وارد شده است. در اسامى "چرخلو"....
چاپاق [چپق]: از ریشه "چاپماق". به معنى چیزى كه بسیار سریع و تند حركت مىكند ویا روان مىشود. در "چپقلو". (همچنین در نام "ایل چپان").
چه٫ جه: ادات تصغیر. "قلعه چه", "گلجه"(استخر كوچك)...
چى: معادل "چین" در "قمچى آباد"٫ "بزولچین" (بیزوولوچین =بیزوو + لو + چین = صاحب گوساله) ٫ "سورتچین".
كند: روستا. محتملا از زبان سغدى. در اسامى "قلیج كندى" (ده خلج ها), "آغجا كند"= "آقجه كند".....
كیشى: مرد و انسان. در نام كوه "كیشى اولدوره ن=انسان كش٫ مردافكن)
گدیك [گدوك]: گردنه.
گؤك: آسمان٫ آبى٫ سرسبز. دراسامى "گؤك باغى"....
گؤل [گل]: دریاچه٫ استخر. در اسامى "باش گؤل", "گؤل باشى", "گلجه"٫ "كل گلى چاى" ="كل گؤلو چایى" (رودخانه دریاچه كل)٫ "گلجه"....
گونلو: از "گؤن" (چرم)+لو به معنى لباس چرمى ویا از آفتاب "گون"+لو به معنى آفتابگیر.
-لر: پسوند جمع. در " بیگلر"٫" شیخلر"....
-لو: ادات نسبیت . معادل "اولوس" در تركى غربى. پس از نام گروهها به معنى خلق و قوم است. در نامهاى "مورانلو", "قانقانلو", "آغیزلو"٫ "تورپاقلو", "سولو دره", "آرمود آقاشلو" ," بیانلو"٫ "سیچانلو"٫ "بالاخانلو٫" چپقلو"٫ "خلیفه لو" "قشلاق چرخلو"٫ "ولىجانلو" "مراد بیگلو"٫"بزچه لو"....
قالا [قله٫ قلعه]: از ریشه تركى "قالقا" به معنى سپر و حفاظ. در اسامى "آلین قالا"٫ "كوه قره قلعه"," قلعه جه"٫ "قلعه قرا داش", "قالاجیق"=" قلعه جوق" (یعنى قلعه كوچك), "قره قلعه"(یعنى قلعه مستحكم)٫ "سایین قلا" (قلعه مهم و ارجمند)٫.....
قارپیز [قارپوز]: خربزه. در نام "قارپوز آباد" ("قارپیز اووا"=كشتزار خربزه). 
قامچى [قمچى]: به معنى شلاق و چوبكى كه "قام"ها٫ روحانیون "شامان" با آن در مراسم دینى تركها بر طبلها مىكوبیده اند. در نام "قمچى آباد".
قافلانكوه: "قافلان" ویا "قاپلان" به معنى پلنگ است. (-"لان" محتملا از ریشه چینى "لونگ" به معنى اژدها است كه در نام هاى بىشمار حیوانات به تركى موجود است: "ایلان"٫" جئیلان-جئیران"٫ "سیرتلان"٫ "كوهئیلان" ٫ "قافلان" ٫ "قولان"٫ "ترلان".....) 
مورانلو: به معنى رودخانه٫ معادل "چاى" تركى. در اسامى "قشلاق مورانلو".
قیشلاق [قشلاق]: فصل سرد ویا محل گذراندن موسم سرد. از این معنى دوم مجازا پادگان (كه سربازان زمستان را در آنجا بسر مىبردند). در اسامى "قشلاق مورانلو", "قشلاق قارا"٫ "قیزیلجه قشلاق"٫" قشلاق چرخلو"٫" قشلاق بشارت"...
قازان [قزان]: از مصدر "قازانماق" به معنى شخصى كه پیروز است. در نام "قزانداغى" در تاكستان.
قیزیل [قزل]: سرخ. در اسامى "قیزیل قیه"(صخره سرخ)٫ "قیزیل اوزن"(رودخانه سرخ)٫" قیزیلجه قشلاق".....
قورو [قورى]: خشك. در اسامى "قورو بولاغ".. 
قولو [قلى]: از ریشه "قول" به معنى اسیر٫ بنده و خدمت كننده (از این ریشه "قوللوق" = خدمت). در اسامى "یازار قلى"....
قویو:[قویى] چاه. در اسم "آق قویو".
قویجوق: "قوى" به معنى بستر دره و شكاف. "جوق" پسوند تصغیر است. در"قویجوق خان " . 
قایا [قیه]: صخره. در اسامى "گدیك قیه سى" (صخره گردنه), "قایالوخ"٫ (صخره زار)٫ "قیزیل قیه"٫(صخره سرخ)٫ "ارمنى قیه سى" ٫ "قره قیه"(صخره سیاه)..... 
قاینارجا [غینرجه]: آب زیرزمینى خودجوش. از مصدر "قایناماق"(جوشیدن).
سایین [صایین]: به معنى زیبا و با ارزش و مهم. در" صایین قلعه" به معنى قلعه مهم.
ساتیق [ستق]: فرم آرخاییك آن "سالتیق" ویا "سارتیق" (ریشه كلمه سلجوق). به معنى آزاد٫ رها٫ بیعانه....
سونقور [سنقر٫ سونقار]: نوعى باز است كه از انواع دیگر بازها درشت تر و قوى تر است.در نام "سنقرآباد" به معنى جلگه سونقور. 
سورو [سورى]: گله. در نام "سورى داغ".
"سورتچین". از مصدر "سورمك" به معنى راندن٫ مراقبت٫ پادویى...مجازا چوپانى كه گله را به ییلاق مىبرد.
سارو: زرد. در اسامى "سارو دره", "سارو بایر"....
ساریجلو: "سارى+جا+لى=سارى+جه+لو"٫ ویا "سارى+جالو=صارى +چالى" به معنى بوته ها وشاخه هاى زرد.
سو: آب٫ باریكه آب٫ رود. "سولو دره"(دره پر آب)٫ " شیرین سو"....
سینك: مگس. از مصدر "سینمك" به معنى نشست كردن و هضم شدن.
یاریم: از ریشه "یارماق" به معنى دو نیم كردن. در نام "یاریمجه باغ" . "یاریمجا" نوعى خوراك است كه نصف آن از آرد و نصف دیگر آن از پنیر و یا "قیمه" است ("قیمه" هم كلمه اى تركى است).
ینگى : فرم آرخائیك "یئنى" به معنى نو٫ تازه. در اسامى "ینگى جك" ٫ "ینگى كهریز"...
ینگه: از ریشه "یئنى" فوق (یئنى +گه) مجازا به معنى زن برادر٫ عمو ویا دایى. در اسامى "ینگه جه".
یاماق [یمق] : از ریشه "یاماماق" تركى به معنى بخیه و رفو كردن٫ كمك نمودن...یكى از معانى قدیم "یاماق" یاور٫ كمك كننده و معاون است.
یاغچین: "یاغ" (از ریشه "یاغ" تركى به معنى نزدیك شدن٫ ریشه كلمه فعلى "یاخین" است)+ "چین" . به معنى كسى ویا چیزى كه نزدیك ویا مجاوراست.
یام: اسب و حیوان "چاپار" ومحل استقرار آنها. در اسامى "یام چشمه"....("چاپار" هم كلمه اى تركى است).
یاناق[یناق]: از "یاناق" به معنى شعله (از "یانماق")٫ گونه ویا از "یوناق" به معنى محل شستشو (از "یوماق")
یایلاق [ییلاق]: فصل گرم ویا محل گذراندان موسم گرم و خنك. در " تخت ییلاق"...
یولاق [یلق]: باریكه راه٫ راه كوچك.
یابى[یابو ]: اسب كوچك سوارى. در اسم "یابولى"٫ (صاحب یابو).
و اسامى بسیار دیگر مانند قره قورتان٫ قاریاتان و یندرباش.....
  
آغ [آق٫ آغجا٫ آقجا٫ آغجه٫ آقجه] : سفید٫ كم شمار٫ كم تراكم. مثالهایى از اسامى جغرافیایى شهرستان سنقر و... آق داغ به معنى كوه سفید (كم تراكم) است. آغ بولاغ, آق قویو (یعنى چاه سفید), آقجه دام (یعنى ساختمان سفید), آغجا قیه (یعنى صخره سپید) ٫ آقجاكند (ده سفید)٫ آغ كهریز٫ آق میر, آق بابا....

داغ [داق٫ تاق٫ تاغ] : كوه. مثالهایى از اسامى جغرافیایى شهرستان سنقر و... : آقداغ=آق داغ , جرن داغ (كوه آهوى زرد), قوشا داغ(جفت كوه) , تكین داغ (كوه شاهزاده), قازان داغ (كوه قازان=پیروز)٫ سورى داغ (كوه گله)....

چای: رودخانه. مثالهایى از اسامى جغرافیایى شهرستان سنقر و...: ساوه چاى٫ چاى بلاغ (رود چشمه), میانچاى سنقرچای 

قارا[قرا٫ خره ٫ قره:] سیاه٫ متراكم٫ قوى و انبوه. . مثالهایى از اسامى جغرافیایى شهرستان سنقر و...: قارارود, خره رود ٫ قره بلاغ, قره داش, قارا تپه, قره تپه,كوه قره قلعه, قره آغاج, قره بایر, قشلاق قارا٫ قلعه قرا داش, قره قلعه٫ قره چنگول٫ قره كوسه لر٫ قره باغ٫قره قرقان٫ قره تیره٫ قره یاتاق٫ كوه قره میل.....

آوه٫ [اویا٫ اووا٫ یووا] : در كلمه آوه رود و نیز نامهاى بسیار مختوم به آباد. اوبا و یا اووا در تركى قدیم به معنى محل زندگى٫ جلگه٫ مرغزار٫ دشت باز و غیره بوده است. این كلمه در زبانهاى تركى به شكل“iy. ey. oy. uy. Iay. yuy. ev. oba وجود دارد. بسیارى از نامهاى جغرافى آذربایجان و خراسان و ایران كه متاسفانه از طرف فرهنگستان زبان فارسى به خطا به شكل ختم شده به "آباد" ثبت شده اند٫ در واقع به اوبا-اوواى تركى(uwa٫ oba/uba٫-wa, -oa, va, -uo٫ ) ختم مىشده اند. كلمه یووا در تركى (به معنى لانه ) نیز با اوبا همریشه مىباشد. 

قالی: ضخیم و كلفت. كلمه قالین تركى (+ن: پسوند تاكید) از این كلمه ریشه مىگیرد.

منجق:[ مینجیق٫ بنجق٫ بونجوق٫ مونجوق] دانه هاى سنگهاى قیمتى٫ چنین دانه هایى (و نیز ناخن شیر و ...) كه بر پرچمها (توغها) ویا طبق باورهاى تركى براى جلوگیرى از چشم زدن به دم اسب بسته مىشد. پرچمهایى كه داراى چنین سنگهاى قیمتى ویا دانه هایى بوده اند. 
ساوه: [ساو-سابو ٫ ساوا] به معنى زدن٫ كوبیدن و دفع كردن است.(ریشه كلمات تركى امروزین ساواش٫ سووماق٫ سوووشماق...سوورماق).سابیر ویا ساوار همچنین نام اقوامى از تركان باستانخزر ٫ كومان٫ اوقور و بولغار و...و نام شخص نیز بوده است. همچنین ساو- چاو با بسط معنى از دفع و پخش كردن به معنى شان٫ شهرت٫ صدا و پیغام ...نیز مىباشد. كه به این معنى اخیر در نامهاى سبلان=ساو آلان و تركیب سوز سوو باقى مانده است.

آچار سؤزلر : تورک,
یارپاق لار :

http://yanlizbirqiz.blogfa.com http://azyurd.blogveb.com/