-دكتر محمدحسن پدرام-

نام‌های جغرافیایی «و من ایاته خلق السموات والارض و اختلاف السنتكم و الوانكم ان فی ذالك لایات اللعالمین» (1) و از آیت‌هایش آفریدن آسمان‌هاست و زمین و اختلاف زبان‌های شما و رنگ‌های شما، بدرستی كه در آن هر آئینه آیت‌هاست برای دانایان. سیاست همانندسازی و فرهنگ‌زدایی قومی و تحریف واقعیت‌های تاریخی یكی از بلایایی است كه متاسفانه از زمان روی كار آمدن خاندان وابسته پهلوی به مورد اجرا گذاشته شد. چنان كه می‌دانیم در طول تاریخ ایران خاندان پهلوی تنها رژیم حكومتی است كه با تكیه بر بیگانگان و توسط بیگانگان و در جهت حفظ منافع و مصالح آنها روی كار آمد و با تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی وابستگی آنها به استعمار به مراتب بدتر و شدیدتر شد.
قبل از روی كار آمدن سلسله پهلوی در بین اقوام ایرانی خودی و غیرخودی مطرح نبود. متاسفانه بعد از به قدرت رسیدن رژیم پهلوی با حمایت جدی دولت انگلیس و ایادی فراماسونر آن ناسیونالیسم افراطی تحت عنوان ایدئولوژی ناسیونالیسم شاهنشاهی با عناوین باستانگرایی، پان ایرانیسم و پان آریائیسم از طرف روشنفكرنمایان وابسته به حاكمیت پهلوی با تكید بر محوریت نژاد آریایی و زبان فارسی به شدت تبلیغ شد و در برنامه‌ریزی‌های ارگان‌های دولتی فلسفه ملی‌گرایی و آریاپرستی جایگزین فلسفه میهن‌پرستی شد. بدین ترتیب طرح یكسان‌سازی فرهنگ و زبان اقوام ایرانی به بهانه واهی ایجاد وحدت ملی با تلاش‌های بی‌وقفه رضاشاه و دولتمردانی كه اكثراً وابسته به لژهای فراماسونری انگلیس بودند به شدت دنبال شد.
رضاشاه بعد از تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی به قدری در محو و نابودی نام و آثار باقی‌مانده از سلسله قاجاریه و سایر آثار باقی‌مانده از گذشتگان افراط به خرج داد كه حتی اعتراض یحیی دولت‌آبادی را نیز كه خود در روی كار آمدن سلسله پهلوی نقش داشت برانگیخت. زیرا طبق نقشه و طرح تئوریسین‌های رضاشاه قرار بود نام آثار تاریخی، كاخ‌ها، شهرها، دهات، كوه‌ها، رودخانه‌ها، جنگل‌ها و سایره را كه نام غیرفارسی داشتند، دوباره نامگذاری كنند: «اگر در هر تغییر سلطنت آثار پیش را محو كنند و یا نام اثرگذارندگان را بردارند نام محوكنندگان نام‌ گذشتگان هم به دست آیندگان محو می‌گردد»(2)
در رابطه با تغییر نام واحدهای جغرافیایی آذربایجان در زمان سلسله پهلوی تقی سرلك، استاندار وقت آذربایجان در نامه شماره 29399، مورخه 28/6/50 به مرحوم استاد سیدجمال ترابی طباطبایی كه در آن زمان رئیس موزه آذربایجان بود نوشته است: «در تعقیب مذاكرات مورخ 23/6/50 كمیته تغییر نام اسامی نامأنوس پاره‌ای از روستاهای استان وابسته به شورای مركزی جشن دو هزار و پانصدمین سال بنیادگذاری شاهنشاهی ایران در آذربایجان‌شرقی بدینوسیله فهرست مورد نظر به پیوست ایفاد می‌گردد. خواهشمند است در دومین جلسه كمیته كه در ساعت 9 صبح روز دوشنبه 29/6/50 در سالن كاخ استانداری تشكیل خواهد شد حضور به هم رسانید... تقی سرلك ـ استاندار و رئیس شورای مركزی»(3).
بنا به نوشته استاد صمد چایلی: «نوشتار اسامی روستاهای آذربایجان بیش از چند دهه سابقه ندارد. اغلب این نوشته‌ها كه در مجموعه‌ها و كتاب‌های گوناگون دیده می‌شود با گفتار و گویش محلی منطبق نیستند. بدین ترتیب كه این نوشته‌ها با استفاده از حروفی كه در این سرزمین به كار گرفته نمی‌شود به نگارش درآمده و یا به اشكال نامناسب ترسیم شده و در مورد زیادی هم مطابق با «گفته»ی مردمان محل نبوده است. این نوع نوشته‌ها در موارد متعددی معانی اسامی را عوض كرده، و حتی به كلمه‌ای متضاد با كلمه اصلی درآمده‌اند.
نگارش صحیح این كلمات كه كمك شایانی به دریافت معانی آن‌ها می‌نماید، می‌تواند گام مثبتی در امر فعالیت فرهنگی به حساب آید». (4) تغییر نام اسامی جغرافیایی به سود قوم خاصی در حقیقت حراج تاریخ و فرهنگ قوم مغلوب محسوب می‌شود. كیفیت تركیب نژادی ایران باید همه را از زشتی‌های ناسیونالیسم افراطی دور نگه دارد زیرا وحدت ملی ایران در گرو تساوی حقوق همه اقوام ایران و برخورداری آنها از مزایای مساوی و عادلانه استحكام می‌یابد.
با آرزوی اتحاد و اتفاق هرچه بیشتر برای اقوام ایرانی، تغییر نام واحدهای جغرافیایی آذربایجان از سال 1316 لغایت 1385 هجری شمسی را به نقل از كتاب‌های: «سرگذشت تقسیمات كشوری ایران»(5) و «فرهنگ اسامی روستاهای آذربایجان‌شرقی» و «واژه‌های برابر فرهنگستان ایران» (6) نقل می‌كنیم. لازم به ذكر است كه خلاصه‌ای از اسامی تغییر نام یافته و تحریف شده واحدهای جغرافیایی آذربایجان در شماره 3 مجله كولتور چاپ شده بود هم‌اكنون بعد از تصحیح بعضی از كاستی‌ها و اضافه كردن بعضی از اسامی تغییر نام یافته و یا تحریف شده دیگر تقدیم علاقه‌مندان می‌گردد.

5 ـ سرگذشت تقسیمات كشوری ایران ـ جلد اول (آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، اردبیل و اصفهان) ـ تألیف فاطمه فریدی مجید ـ با همكاری فاطمه دفتری و نجمه ملك‌پور ـ مقدمه و تمهید و بررسی نهایی حسن حبیبی ـ 1388 چاپ اول ـ بنیاد ایران‌شناسی