اسامی قدیمی و اصیل تركی؛ سند حفظ و معرفی هویت اورمیه

محلات قدیمی اورمیه، اسامی زیبا و دلنشین این محله ها، كوچه های تنگ و باریك آن، مساجد تاریخی، بازارها، حمام ها، آب انبارها و ... با ارزش ترین سند برای حفظ و معرفی هویت ذاتی و ابدی این شهر به عنوان شهری تاریخی و پایتخت فرهنگی آذربایجان می باشند.
محلات تاریخی اورمیه، مردمانی یكدست و اصیل دارندكه تا كنون ریشه و انسجام نسبی خویش را حفظ كرده اند.
در این مناطق هنوز هم می توان سراغ نسلی را گرفت كه از پدران و مادران خود مصیبت های وارده بر شهر بلا خیز اورمیه و مردمان بی پناهش را روایت می كنند.
اینكه روس ها، جیلوها و یاغیانی مانند اسماعیل سیمیتكوی بیگانه چگونه این شهر زیبا وآباد را به آتش كشیدند، انسانهای بی گناه را كشتند و هست و نیست مردم را غارت كردند.
این محلات و مردمانش فقط تكه ای از شهر نیستند بلكه هویت و تاریخ آن را روایت می كنند.چه زیبا و دلنشین است اسامی كوچه ها، میدان ها و مساجد و بازارهای شهر و چقدر با مسمی و دلنشین اند این نامها، نامهای كه هوشمندانه و به تناسب موقعیت هر محله انتخاب شده اند.تاریخ و فرهنگ هر شهر، هویت و اصالت آن را به نسلهای بعدی می شناساند.
اسامی و عناوین قدیمی بارزترین نماد این هویت است و عناوین جعلی نمی تواند جای آنها را بگیرد، هر چند در اورمیه به غلط سیاست تغییر اسامی توركی و جایگزینی نامهای جعلی و نامربوط و بعضا ترجمه های مسخره آمیز این نامها تا حد زیادی اعمال شده است!
مگر می شود نامهایی چون "یئددی دَییرمان"، "بازار باش"، "عسگرخان"، "دره چایی"، "شهرچایی"، "نوو كئچر"، "مال مئیدانی"، "دوشابچی خانا"، "سامان مئیدانی"، "دوققوز پیلله"، "گول اوستو"، "قویون كورپوسو"، "آغا قبیری" و صدها اسامی دیگر را با اسامی مثل هفت آسیاب، پنجراه، شیره پزخانه، نه پله، پل قویون و میدان كاه و... عوض كرد؟ اصلا در كجای دنیا اسامی اصیل و بومی و البته زیبا و پر معنا را ترجمه می كنند و اسم ترجمه شده را به جای اسم اصلی قرار می دهند و اصولا چه دلیلی و چه نیازی برای این كار وجود دارد؟
چرا عده ای اصرار بر این كار غلط دارند و سعی می كنند تا اسامی بی ریشه و نامناسب را بر پیشانی خیابان ها و كوی و برزن های پایتخت فرهنگی آذربایجان (اورمیه) بچسبانند؟
این كار جعل هویت است! این اسامی هویت و تاریخ اورمیه را بر دوش خود می كشند و هیچ عنصر دیگری به اندازه آنها قابلیت شناساندن هویت شهر را ندارند.
هیچ گروه مغرضی نمی تواند اینها را از حافظه تاریخی ملت و متون تاریخی پاك كند! ما وظیفه داریم جلوی هرگونه تحریف اسامی محلات، رودها، كوهها و... در اورمیه و كل شهرهای منطقه آذربایجان را بگیریم و نگذاریم كه اسامی مجعول و بی ریشه را به جای آنها بكار بگیرند.
اكنون حتی اكثر اسامی جغرافیایی جای - جای مناطق مرزی اورمیه و اسامی شهرهای جنوب استان، اسامی اصیل و توركی هستند و جای تاسف است كه مردم آذربایجان نیز نادانسته نامها و اصطلاحات غلط و تحریف شده را به جای اسم اصلی به كار می برند و اصلا توجهی به اصل و ریشه آن اسامی ندارند!
مثلا آبشار واقع در كوههای مرزی غرب اورمیه را مردم به اشتباه "سلوك" می گویند! حال آنكه در اصل سولوك (به معنی زالو) یا سولوق (به معنی جای پر آب) است كه دقیقا با وضعیت محل مطابقت دارد.
نمونه دیگر اینكه كوه بلند واقع در سمت جنوب غربی اورمیه را به اشتباه "بز سینا" می نامند! حال آنكه همه می دانند كه نام درست آن"بوزلو سینه" است.به این خاطر كه كوه دارای یخچال دائمی است و برف آن تا زمستان سال بعد نیز باقی می ماند.
"سوتوكولن" كوه معروف و بلندی در غرب اورمیه است كه آن را "سوله دوكل" می گویند!
غار آبی معروف واقع در جنوب سویوق بولاق (مهاباد) "سو هالان یا سو قالان" است كه آن را سهولان می گویند! و صدها نمونه دیگر از این دست كه متاسفانه تحریف شده اند.
هنوز هم نام اكثر آبادیهای واقع در مسیر سویوق بولاق (مهاباد) و خانا (پیرانشهر) و ساری داش یا سیر داش (سردشت) و اوشنو (اشنویه) و ساققیز اسامی اصیل توركی هستند.
حتی فراتر از آن اسامی جغرافیایی مناطق مركزی ایران و منطقه جنوب شرق و جنوب غرب كشور اسامی توركی هستند.
به عنوان مثال اسم شهر مذهبی قم كه همان "قوم" توركی است.
كلمه "كویر" یك كلمه اصیل توركی است كه به صورت وسیع در زبان توركی آذربایجانی كاربرد دارد و كویر از "كَوری مك" می آید كه به معنی خشك شدن چیزی در مقابل نور خورشید است.
مثلا امروزه در منطقه آذربایجان به محصول گندم كه در زمین كشاورزی و جلوی نور خورشید شدیدا خشك و شكننده شده می گویند كه "كَوری یئییبدیر."
"لوت"، كویر لوت نیز توركی است. لوت یا همان لخت، زمین خشك بدون پوشش گیاهی را می گویند.
شوش (شهر شوش) نیز توركی است. در این شهر بناهای تاریخی مناره های استوانه ای مخروطی شكل بلندی داشته اند كه در توركی به این حالت شوش (شوش دورماق) یعنی راست و سرپا ایستاده می گویند.
نمونه این نوع بناها مقبره دانیال نبی در شوش است و صدها نمونه دیگر.
بنا به تحقیقات و آمار معتبر، بیش از هشتاد و پنج درصد اسامی جغرافیایی و شهرها وروستاها در ایران توركی بوده یا ریشه توركی دارند.
اما در اورمیه، این ساختمانهای چوبی و شیروانی دار و این گذرگاههای پر پیچ و خم و تو در تو با آن اسامی پر معنا و دلنشین كه هزاران حرف دردل خود دارند، با آن پیرمردها و پیرزنهای نازنین و دوست داشتنی و بازار قدیمی و مسجد جامع و ابنیه های تاریخی، روزها وسالهای دشوار و غم انگیزی به خود دیده اند.
اگر گوش فرا دهیم هنوز هم می توانیم ناله آن كودك بینوا را كه در میان خون وآتش گرفتار شده بود و آن پیرمرد از پا افتاده ای كه زیر چكمه های دژخیمان جیلو و سیمیتكو افتاده و آن مادر شكم دریده به دست دشمنان را بشنویم.
هنوز هم خون به ناحق ریخته مردم بلا كشیده اورمیه
را می توانیم از جای - جای محلات شهر استشمام كنیم!
خوشبختانه كتابها و نوشته های متعدد و معتبری در رابطه با تاریخ اورمیه نوشته شده اند كه همه آنها بلا استثناء مصیبتهای وارده بر شهر و جنایتها وحشیگریها و یاغیگریهای گروههای زیاده خواه را روایت و جنایات آنان را فاش ساخته و رسوا می كنند كه خواندن آن بر هر آذربایجانی واجب و موجب عبرت است.
بلی آنان شاهد زنده و سند جانبازی شهر در مقابل اشرار و طغیانگران هستند و نشان می دهند مردم اورمیه با اینكه به مدت چند سال متوالی و به نحو مظلومانه در معرض یك نسل كشی و قتل عام تمام عیار و وحشتناك قرار گرفته و صدها هزارنفركشته شدند ولی با این حال شهر را به متجاوزان بی هویت و بیگانه تسلیم نكردند و با حفظ اراده و انسجام شهر و خانه خود را از نو بر پاكرده و روح زندگی و آبادانی را به آن باز گرداندند و متجاوزان بیگانه را از شهر بیرون راندند. به گونه ای كه الان در محلات تاریخی و اصیل حتی یك خانوار غیر اصیل دیده نمی شود.
اورمیه بهشت آذربایجان است. قدمت این شهر از آثار تاریخی و تپه های باستانی و روایات تاریخی نمایان است. اجداد ما در این خاك ریشه هزاران ساله دارند.
ما برای اثبات هویت و اصالت تاریخی شهر، مردم و سرزمین تاثیرگذار آذربایجان نیازی به دزدی از تاریخ، تاریخ سازی وتبلیغات دروغین شبانه روزی نداریم. ما باید اسامی اصیل و ریشه دار محلات و نقاط و... پایتخت فرهنگی آذربایجان را حفظ كنیم.